MIASTO MARIAMPOL (MARIJAMPOLĖ)
Znaleziska
archeologiczne odzwierciedlające starożytną kulturę lokalnych mieszkańców,
znalezione na górach zamkowych Meszkucziai (Meškučiai), Kumelioniai oraz starożytnych
miejscowościach znajdujących się na terytorium miasta, świadczą o tym, że w danych
miejscowościach już w I w. p.n.e. mieszkali ludzie. W XIII w. wiele zamków spalono, większą
część mieszkańców wymordowano, pozostali opuścili Suwalszczyznę.
Przez wiele lat uważano, że Mariampol mógł powstać na miejscu wsi Paszeszupis
(Pašešupis), która po raz pierwszy została wspomniana w źródłach historycznych w
1667 r. Historycy przypuszczają, że przedtem na miejscu miasta mogła tu być wieś Sena
Buda (Sena
Būda),
w źródłach historycznych wspomniana pół stulecia później. W 1758 r. grafini P.
Ščiukaitė-Butlerienė podpisała oficjalny akt fundacyjny klasztoru; wkrótce został
zbudowany klasztor. Została utworzona jurysdykcja kościoła, ustalone jej granice: z
jednej strony terytorium ogranicza rzeka Szeszupa (Šešupė), z drugiej – od młyna do
browaru – rzeczka Jewonio (Jevonio), który wpada do Szeszupy (Šešupė). W akcie
fundacyjnym wpisana wieś Paszeszupis (Pašešupis), później Starapole (Starapolė),
zwana Mariampolem (Marijampolė). Ponieważ na powstanie i rozwój miasta duży wpływ
miał klasztor Marianów, nazwa miasta także pochodzi od Marianów.
23-02-1792 król Polski i Wielki Książę Litewski Stanisław August Poniatowski nadał
Mariampolowi prawa magdeburskie oraz herb. Mariampol stał się pełnoprawnym miastem oraz
ważnym centrum handlowym kraju zaniemeńskiego.
Pod koniec XIX w. – na początku XX w., gdy władza carskiej Rosji zabroniła litewska
prasę, Mariampol stał się centrum Ruchu Narodowościowego oraz centrum edukacyjnym
kraju zaniemeńskiego. Unikalną rolę w tym czasie odegrało gimnazjum im. Jana z
Rygiszkiai (Rygiškiai). Odrodzenie propagowali P. Arminas-Trupinėlis, P. Kriaučiūnas,
J. Basanavičius, J. Jablonskis, V. Kudirka, K. Grinius, J. Matulaitis-Matulevičius i
wiele innych znanych osób. Kolporterzy książek rozpowszechniali zabroniona prasę,
działały edukacyjne stowarzyszenia „Sietyno”, „Artojų”, „Šviesos” i inne.
Podczas I i II wojny światowej miasto zostało porządnie zburzone. W latach okupacji
sowieckiej wiele mieszkańców było wysłanych do lagrów na Syberię. W 1941 r. Niemcy
wyniszczyli wspólnotę żydowską. Sowiecka nazwa Kapsukas narzucona dla Mariampolu
(Marijampolė) nie zakorzeniła się. W 1989 r. podczas zorganizowanego na Litwie
referendum dla miasta zwrócono jego starą nazwę – Mariampol (Marijampolė). Chociaż
miasto przeżyło straszne okupacje sąsiadów, jego mieszkańcy nie przestali
pielęgnować swoistej architektury, starali się zachować pozostałości dziedzictwa
kulturowego i tradycje katolickie. W latach odrodzenia zaczęło działać Centrum Kultury
Chrześcijańskiej, szkoła Marianów, seminarium duchowe, odrodziły się wspólnoty
religijne i kościelne. 18-12-1997 został przywrócony historyczny herb Mariampola. Dla językoznawcy
J. Jablonskisa, pisarza V. Mykolaitisa-Putinasa, nauczyciela P. Kriaučiūnasa i obrońcy
niepodległości R. Juknevičiusa postawiono pomniki, ku pamięci partyzantów z okręgu
Tauro powstał memoriał w parku Witolda Wielkiego.
W 2009 r. w centrum miasta postawiono pomnik dla „Narodu, Mowy. Z okazji tysiąclecia
imienia Litwy 1009 – 2009”, a na terytorium batalionu WKL Vytenisa przywrócono
przedwojenny pomnik na księcia Vytenisa. W 2010 r. w parku postawiono pomnik księciu
litewskiemu Witoldowi Wielkiemu.
TRASY
SPACER
PO MARIAMPOLU
 |
|
 |
• Spacer rozpoczyna się w centralnej części starówki, na placu J.
Basanavičiusa. Tutaj była założona wieś Paszeszupis (Pašešupis), po raz
pierwszy wzmianki o nim pojawiły się w 1667 r. W owych czasach dookoła placu stały
drewniane domy, z biegiem czasu wieś przekształciła się w handlowe miasteczko
Starapole (Starapolės), które z kolei stało się Mariampolem (Marijampolė). |
|
• Mijając budynek samorządu
Mariampola (Marijampolė) idziemy w kierunku Parku Poezji i docieramy do gimnazjum Marianów (ul. J. Bendoriaus 7),
zbudowane w 1923 r. w okresie historycyzmu. |
 |
|
 |
• Dalej
widzimy prowincjonalny litewski klasztor św.
Jerzego kongregacji Marianów o klasycznych kształtach, prostokątny (ul. J.
Bendoriaus 3), zbudowany około 1792 r. Są tam przechowywane obrazy grafini P.
Ščiukaitės-Butlerienės i założyciela zakonu Marianów S. Papčinskisa. Od 1999 r. do
2005 r. działało tu seminarium duchowe. Została postawiona drewniana rzeźba biskupa
błogosławionego Jurgisa Matulaitisa. W klasztorze działa muzeum pamięci
błogosławionego Jurgisa Matulaitisa. W muzeum jest przedstawiona wspaniała ekspozycja
zapoznająca z początkami miasta Mariampol (Marijampolė) oraz historią klasztoru Marianów
od założenia do zamknięcia, wystawione są autentyczne dokumenty, dzieła sztuki,
wyposażenie kościoła sprezentowane klasztorowi Marianów w Mariampolu przez grafinię
Pranciškę Ščiukaitė–Butlerienė. Na głównej ekspozycji „Błogosławiony
arcybiskup Jurgis Matulaitis” pokazana jest aktywna działalność, skomplikowane
wydarzenia życiowe oraz głęboka duchowność Jurgisa Matulaitisa – księdza, biskupa,
arcybiskupa, profesora, zakonnika, działacza społecznego, dyplomaty. |
|
• Kościół
Św. Archanioła Michała – Bazylika Mała
(ul. J. Bendoriaus 1) o klasycystycznych, neobarokowych kształtach, dwuwieżowa, z trzema
nawami, zbudowana w 1824 r. Przechowywane w niej są ołtarze, obrazy, ornaty. W 1934 r. w
kaplicy Przenajświętszego Serca Pana Jezusa pochowano szczątki arcybiskupa
błogosławionego Jurgisa Matulevičiusa-Matulaitisa. Na samym cmentarzy przykościelnym
pochowany jest generał ksiądz zakonu Marianów V.Senkus, inni księża oraz powstańcy
1831 r. |
 |
|
 |
• Dom prezydenta K.
Griniusa (ul. Bažnyčios 23). W 1902–1914 r. mieszkał tu dzwonnik,
Prezydent Republiki Litewskiej K. Grinius. Obecnie działa tu muzeum pamięci Prezydenta
K. Griniusa. |
|
• Po
skręceniu z ulicy Bažnyčios na ulicę P. Kriaučiūnasa dojdziemy do zespołu budynków
o neoklasycystycznych kształtach Zgromadzenia Sióstr
Niepokalanego Poczęcia N.M.P. (ul. P. Kriaučiūno 11, 13), budowanego w XIX–XX w. |
 |
|
 |
• Na
końcu ulicy P. Kriaučiūnasa stoi budynek kurii
biskupstwa Wyłkowyszki (Vilkaviškis) zbudowany
w 1934 r. na podstawie projektu słynnego architekta V. Landsbergisa-Žemkalnisa. |
|
• Spacerując
po parku Witolda Wielkiego (Vytautas Didysis) i skręcając w ulicę P. Arminasa docieramy
do starego miejskiego cmentarza założonego w
XIX w. Na cmentarzu pochowany jest obrońca wolności R. Juknevičius, ponownie jest
pochowanych wiele słynnych osób: orędownik odrodzenia narodowego P.
Arminas-Trupinėlis, pisarka Žemaitė, kolporterzy książek J. Akelaitis, J.
Bliūdžius, J. Kazakevičius, A. Matulaitis i in. |
 |
|
 |
• Mogiły
ofiar terroru sowieckiego (ul. Varpo). Tu zakopywano w 1944-1953 r. torturowani ludzie. W
1990 r. zbudowano kapliczki, urządzono Park Spokoju, gdzie posadzono różnorodne drzewa
i krzewy. |
|
• W
dolinie rzeki Szeszupe (Šešupė) (nieopodal ulicy Varpo) w 1941 r. rozstrzelano 5 090
Żydów oraz ludzi innych narodowości. |
 |
|
 |
• Idąc
od starego cmentarza na ulicę Vytautasa dochodzimy do zespołu budynków byłego Seminarium Nauczycieli
(ul. Vytauto 45) i do parku. To były dom żołnierzy armii carskiej Rosji. Seminarium
nauczycieli założone w 1919 r. W 1944 r. powstały mogiły żołnierzy sowieckich. |
|
• Kościół
Św. Wincentego Pallottiego
(ul. Vytauto 31A). To była cerkiew prawosławna zbudowana w 1888 r., o jednej nawie,
jednej wieży, eklektyczna. Zamknięta w 1944 r. Ołtarze, obrazy zostały zniszczone, później
urządzono archiwum. W 1990-1999 r. wykonano prace restauracyjne wieży, dzwonnicy i
pokrycia dachowego, także uporządkowano terytorium. Na cmentarzu przy kościele w 2000
r. odsłonięto grupę rzeźb „Pieta“ (rzeźbiarz J. Narušis). |
 |
|
|
• Po
powrocie na plac J. Basanavičiusa, idziemy w kierunku ulicy Kauno. Za Pałacem Centra
Kultury znajduje się gimnazjum im. Jana z
Rygiszkiai (ul. Kauno 5). Budynek o klasycystycznych kształtach zbudowany był w 1870
r. Większość wychowanków gimnazjum stało się słynnymi działaczami odrodzenia
narodowego, społecznymi, państwowymi, naukowymi. Ku pamięci językoznawcy Jonasa
Jablonskisa w 1992 r. w skwerze gimnazjum odsłonięto pomnik (rzeźbiarz P.
Aleksandravičius). |
|
|
Zdjęcia
Romasa Linionisa
SPORT
Mariampol
(Marijampolė) ma głębokie i ładne tradycje sportowe. Tu swą drogę rozpoczęło wielu
słynnych sportowców, trenerów, organizatorów sportu. W samorządzie Mariampola
(Marijampolė) działają 4 szkoły sportowe, 33 kluby sportowe, 5 instytucji publicznych,
których działalność jest związana z wychowaniem fizycznym i sportem. W tych placówkach
sport uprawia ponad 3 500 mieszkańców Mariampola (Marijampolė). Obecnie w
Mariampolu (Marijampolė) kultywuje się 38 gałęzi sportowych. Co roku w Mariampolu
(Marijampolė) organizowane są różnego rodzaju międzynarodowe imprezy sportowe –
turniej mocarzy „Mocarz Suwalszczyzny” („Suvalkijos galiūnas“), międzynarodowe
zawody lekkiej atletyki „Puchar Suwalszczyzny” („Sūduvos taurės“), zawody balonów,
sportu samochodowego, ciężkiej atletyki, boksu, koszykówki, piłki nożnej, konne „Puchar
premiera” i in. W 2008 r. w Mariampolu (Marijampolė) zaczął działać wielofunkcyjny
kompleks sportowy z stadionem na 6 000 siedzących miejsc, maneżem sportowym,
boiskiem dla piłki nożnej, które później uzyskało nazwę „ARVI arena piłki
nożnej”. To pierwszy na Litwie kompleks takiego typu po przywróceniu Niepodległości.
Stadion piłki nożnej zbudowany jest według wszystkich wymogów określonych przez UEFA,
można na nim organizować międzynarodowe mecze piłki nożnej.
|
